Ik kwam op het idee voor Brandmeester via een krantenartikel waarin de commandant van Brandweer Amsterdam Amstelland vertelde over het groot aantal brandweermannen in zijn corps die te kampen hebben met depressies en PTTS. Ik kende de brandweer van Amsterdam tot dan toe alleen via verhalen uit de pers als een stel onbehouwen mannen zonder mores, meer dan eens omschreven als racistisch en vrouwonvriendelijk. Ik kon dus het artikel niet rijmen met hetgeen ik dacht te weten over hen. Daar kwam bij dat mijn schoonvader lang vrijwilliger bij de brandweer is geweest in het noorden van het land, van hem hoorde ik juist alleen maar heldhaftige verhalen hoe hij met zijn ploeg grote branden versloeg in de papierfabriek. Ik werd nieuwsgierig: Wat speelde er achter de muren van de gesloten kazernes en waar liep de corpsleiding in Amsterdam tegenaan?
De commandant stond open voor de research. Hij vertelde over zijn woeste plannen voor de toekomst van zijn corps om iets te doen voor het groot aantal zieken en om de brandweer – voornamelijk man en wit- meer inclusief te maken als afspiegeling van Amsterdam.
Samen met researcher Monique Lesterhuis (haar vader heeft lang geleden zijn brandweerman opleiding gevolgd in Amsterdam, dat hielp met het winnen van vertrouwen) plaatste ik een bericht waarna we op alle kazernes werden uitgenodigd behalve op een: Kazerne Dirk, de oudste kazerne van Amsterdam waar ook de oudste brandweermannen werken.
Uiteindelijk nodigden we onszelf maar uit. Op die dag was bevelvoerder Gerrie (de oudste van de 6 bevelvoerders van de kazerne) aanwezig met nog 7 brandweermannen en Joyce, de enige brandweervrouw in de ploeg.
Ik vroeg Gerrie waarom hij niet had gereageerd op onze uitnodiging. Toen hij in plat Amsterdams zei: “ik dacht, als ze mij motten hebben, dan komen ze wel naar mij” , waarna een monoloog volgde waarin hij vol passie over de teloorgang van zijn vak sprak en over de nieuwe plannen van de commandant, wist ik dat ik niet alleen de beste plek, maar ook het beste personage had gevonden voor een film die nog moest ontstaan.
Vervolgens hebben we twee proefdraaidagen gepland om te zien hoe en of het zou werken als de camera mee zou gaan in de brandweerwagen. Er was nog maar 1 plek over voor cameraman Niels van Koevorden, geluidsman Tim van Peppen en ik scheurden erachteraan in een kleine brandweerauto met een chauffeur. We leerden hoe we alles zo moesten prepareren dat ook wij binnen 1 minuut in de wagen zaten als het alarm ging. De stijl van filmen vloeide voort uit de research. Omdat het erg lastig bleek de mannen op enige manier te regisseren; “Sorry, we waren net te laat, zou je misschien nog 1 keer naar binnen willen lopen? Zou je misschien nog 1 keer..? “Nee”, was dan het antwoord, “dat wil ik niet”. Het was dus vrij snel duidelijk dat we de eigenwijze ploeg moesten volgen met een observerende camera.
Tijdens de draaiperiode ben ik al in periodes met editor Riekje Ziengs gaan monteren, toen is pas het idee ontstaan een character-driven film te maken, ons volledig te richten op Gerrie en zijn ploeg en niet, zoals aanvankelijk nog het idee was, de camera ook te richten op de corpsleiding.
Uiteindelijk gaat de film over behoud versus vooruitgang, over botsende belangen en niet te vergeten de humor die schuurt met de heftige nasleep van het vak zelf. Een film die ook de vraag oproept of we er eigenlijk wel bij stilstaan dat wij verlangen van de mannen dat ze onaantastbaar zijn als ze onze levens redden en wij tegelijkertijd van hen eisen dat ze zich altijd volgens ‘onze’ normen en waarden moeten gedragen. Zonder partij te kiezen leggen we in Brandmeester vast waarom de van bovenaf opgelegde veranderingen op veel verzet stuiten. We hebben geen moreel oordeel willen vellen, het was in de montage echt een uitdaging de juiste balans te vinden.
Dat we zowel van de corpsleiding als van de mensen op de werkvloer positieve reacties hebben ontvangen is voor mij, en voor het hele team met wie ik deze film samen heb gemaakt, een teken dat we hierin zijn geslaagd.
Saskia Gubbels is regisseur van documentaires. Zonder oordeel toont zij in haar sociaal bewogen films zowel de zware als de lichte kanten van de worstelende mens. Gubbels maakte eerder korte (jeugd)documentaires – waaronder Door de oren van Ellen en Naomi’s geheim – die zijn aangekocht door educatieplatforms en wereldwijd worden gebruikt als lesmateriaal op scholen.