Klassen

door Ester Gould, Sarah Sylbing en Daan Bol

Sarah Sylbing en Ester Gould volgen achtstegroepers vlak voor het eindadvies voor de middelbare school. Sommige kinderen worstelen met hun thuissituatie of prestatiedrang. Gelukkig zijn er de zeer betrokken leraren, de mentor en de wethouder. Maar is dat genoeg?

Het verhaal

Ester Gould en Sarah Sylbing volgden voor de serie kinderen in groep 8 van verschillende basisscholen in Amsterdam-Noord. Waarom daar? Omdat je eigenlijk nergens in Nederland een dergelijke diversiteit aan achtergronden en etniciteiten treft. Centraal staat het advies voor de middelbare school, waarbij het ene kind worstelt met prestatiedruk en het andere met zijn thuissituatie. Kort gezegd laat Klassen zien dat de plek waar je wieg staat, de rest van je leven kan bepalen.

Klassen is een zevendelige documentaireserie over de strijd voor gelijke kansen in het onderwijs, verschenen bij omroep Human.

Kijk hier naar de serie

Toelichting maker

In de slotaflevering van de documentaireserie Schuldig (2016) zien we Dion, de twaalfjarige zoon van Ron en Ramona, op een bankje op het plein zitten. Spelend met zijn blikje energydrink vertelt hij weemoedig over vroeger en hoeveel hij zijn oude kamer mist. Vroeger is nog niet zo lang geleden. Een half jaar daarvoor is hij, samen met zijn ouders en zusje, op straat gezet vanwege een torenhoge huurschuld. Als noodoplossing bivakkeert het gezin nu op de vliering bij de ouders van Ramona. Maar in dit postzegelhuisje leeft ook nog de zus van Ramona samen met haar dochtertje. Met z’n achten gepropt op 70 m2 zijn de spanningen voelbaar. De herrie, de rook en de muren komen op Dion af. Hij vlucht vaak naar buiten, de straat op.

Dion zit in groep 8 van de basisschool en moet ook huiswerk maken. Dat doet hij, bij gebrek aan een bureau of überhaupt een eigen plekje, liggend op zijn matras op de vliering, tussen zijn ouders en zusje in. Aan het eind van de slotaflevering krijgt hij zijn middelbare schooladvies: Dion mag naar de havo. Zijn ouders glimmen van trots, noemen hem “onze professor.” Al met al werd het een hoopvol einde voor dit uit huis gezette gezin: zou de middelbare school zijn ticket out worden?

De vraag of Dion het zou redden op de havo legde de kiem voor een nieuwe serie: Klassen. Als filmmakers hebben we ons jarenlang verdiept in ‘Hollandse armoede’ en weten we hoeveel het uitmaakt waar je wieg staat. In hoeverre kan school nog het verschil maken? Rond dezelfde tijd verscheen het jaarlijkse rapport van de Inspectie van het Onderwijs waarin werd gewaarschuwd voor de toenemende kansenongelijkheid in het onderwijs. Een statische realiteit die we zouden vertalen naar onvergetelijke karakters in het stadsdeel Amsterdam-Noord. Even hebben we overwogen om elders in het land ‘neer te dalen’, maar door de recente opmars van jonge hoogopgeleide gezinnen bood Noord wederom de juiste arena voor een serie over de onderwijskloof tussen kansarm en kansrijk.

Sarah en Ester schrijven een filmplan

Copyright Jean Counet

Na uitgebreide voorresearch in de onderwijswereld namen we een nogal cruciale beslissing voor het maakproces: we wilden niet een specifieke school portretteren. Daarvoor is het Nederlandse onderwijs – zeker in Amsterdam-Noord – te gesegregeerd. Een schooljaar lang zouden we een heel scala aan kinderen volgen – zowel groep-achters als tieners, van kansarm tot kansrijk – op verschillende scholen in Noord. Dit besluit had grote gevolgen voor ons hele team: talloze besturen, schoolleiders, leerkrachten, kinderen, ouders en klasgenoten maar ook: concierges, zorgcoordinatoren, leerplichtambtenaren, beleidsmakers en wetenschappers moesten bereid worden gevonden mee te werken (hulde aan de meesterlijke research van Manon van der Sluijs).

Met deze nogal duizelingwekkende lijst wisten we nog iets zeker: een derde regisseur die dezelfde oog heeft voor wat wij ‘gevangen parels’ noemen was noodzakelijk. Die regisseur moest natuurlijk Daan Bol zijn, met wie we eerder hebben gewerkt, o.a. aan de VPRO-jeugdserie Bikkels. Een jaar lang heeft hij de groep-achters Viggo en Vera gevolgd, evenals de leerplicht-assistenten van de gemeente Amsterdam.

De grootschalige opzet van de serie heeft ons als regisseurs menig slapeloze nacht opgeleverd. Soms voelde het als een schaakspel op twintig borden. Van ruim 180 draaidagen en honderden uren materiaal iets moois maken, daarvoor is een getalenteerd en nooit aflatend team nodig maar ook: een een gedeelde overtuiging wat je wil vertellen. In het geval van Klassen: laten we niet alleen onze eigen kinderen, maar alle kinderen gaan omarmen.

Stills uit Klassen, copyright Jean Counet

Biografie

Sinds 2006 werken Sarah Sylbing en Ester Gould samen aan documentaires, televisieseries en journalistieke producties. Aan de hand van persoonlijke verhalen behandelt hun werk maatschappelijke thema’s zoals armoede, onderwijs, ouderdom en mantelzorg. Hun films worden gekenmerkt door intieme, observerende scenes met mensen die strijden om iets van het leven te maken. Naast het zoeken naar een meeslepende vertelvorm, proberen ze de tijdgeest te vangen door een actueel onderwerp op de agenda te zetten. Hun werk heeft vaak impact als aanjager van discussie in beleidskringen, politiek en educatie. In 2016 werden ze met de 6-delige documentaireserie Schuldig verkozen tot journalisten van het jaar. Dezelfde serie won in 2017 o.a. de Zilveren Nipkowschijf, een TV-beeld en een Tegel in de categorie Achtergrond.  Naast regisseren en produceren geven Sarah en Ester presentaties en workshops.

Daan Bol (1984) studeerde regie documentaire aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Zijn afstudeerfilm “Niet Op Meisjes” won een Documentaire Wildcard, de VERS-awards en verschillende internationale prijzen. Hij deed research en regie voor de jeugddocumentaireserie “Bikkels” (VPRO) en in 2016 ontving zijn korte documentaire “Rocknrollertjes” de award voor Best Children’s Documentary op het IDFA.

Toelichting redactie

Ester Gould en Sarah Sylbing hebben met de documentaireserie Klassen een bingewatcher neergezet. Een combinatie van het in beeld brengen van zeer belangrijke problematiek en hele bijzondere personages, die over zoveel delen blijft boeien. Journalistiek is de serie uiterst relevant, maar het zijn de details die de productie naar een hoger niveau tillen. Een moeder die haar iPhone-oortjes inhoudt bij een oudergesprek, de bewonderenswaardige meester Thijs, en de implicaties van corona op school. De makers kwamen heel dichtbij het onderwerp en de personages, en de redactie vindt het zeer bijzonder dat ze bij zoveel dingen aanwezig mochten zijn. Momenten die vaak niet door een journalist kunnen worden gevangen.

De serie is esthetisch zeer fraai, en slaagt erin om een portret van de leerlingen, de leraren en het onderwijssysteem te schetsen. De waardering en het respect voor leraren is een actueel maatschappelijk onderwerp en Klassen is een spraakmakende serie die dat nog maar een keer stevig op de kaart zet. De redactieleden uit Vlaanderen vonden het tevens een indringend inkijkje in het Nederlandse onderwijs; leraren die niet uit de hoogte praten, en minder op afstand staan van de kinderen dan in België.

Door Astrid Cornelisse

Meestervertellers

Jaarlijks brengen we de beste Vlaamse en Nederlandse verhalende journalistiek in beeld, tekst en geluid digitaal samen in Meestervertellers.