Maankoorts

Nu mijnbouwbedrijven de bodemschatten op de maan hebben ontdekt, blijkt dat we weinig hebben geleerd van ons koloniale verleden. In de voorstelling Maankoorts verbindt Marjolijn van Heemstra de mijnbouw van de vroegere kolonisten in Suriname met een toekomstige vorm van mijnbouw: niet op aarde, maar op de maan. Waar komt de hebzucht vandaan? Wat drijft de mens om zich vertes toe te eigenen? En hoe voorkomen we dat de maan een industriegebied wordt ten dienste van een handvol aardbewoners? In Maankoorts neemt Marjolijn haar publiek mee op een gedachtereis langs deze vragen. De voorstelling is gebaseerd op het essay Wat is ruimte waard (De Correspondent).

Bekijk de hele voorstelling hier.

Foto: Julian Maiwald

Ik was voor de Correspondent al een tijd aan het schrijven over de ruimte en ruimtevaart. In het boek In lichtjaren heeft niemand haast, dat in 2021 verscheen, was het koloniseren van de ruimte een klein onderdeel. Dat wilde ik graag nog verder uitwerken.

Toen ik in 2023 werd gevraagd om het essay voor de Maand van de Filosofie te schrijven, vond ik dat een goede aanleiding om daar verder op in te gaan. Na het schrijven van het essay hebben we een theatercollege gemaakt, dat heel goed werd ontvangen. Toen hebben we besloten om nog een stap te zetten, zodat het een soort drietrapsraket werd van verschillende vormen. Die lange aanloop vond ik zelf heel fijn: dan weet je op den duur goed wat je wilt vertellen.

Live journalistiek

Ik houd heel erg van de vorm van live journalistiek. Als ik iets vertel, komt het vaak beter over. In een essay wijd je uit: in deze vertelvorm moet je in een uur tot de kern komen. Dan ben je puntiger. Bovendien bereik je in het theater een ander publiek, en ik wilde dit verhaal aan zoveel mogelijk mensen laten horen. 

Door het gebruik van muziek en decor kon ik het verhaal op een emotionelere manier vertellen. Ik merk dat het dan anders binnenkomt bij mensen. Het is meer een beleving dan enkel het journalistieke verhaal.

Dit verhaal is inmiddels nog veel relevanter geworden dan toen ik het speelde, door de recente politieke ontwikkelingen. Ik had een paar jaar geleden niet voorzien dat het allemaal zo uit de hand zou lopen buiten de dampkring. De nabije ruimte staat enorm onder druk, en mensen beginnen daar nu pas een beetje aandacht voor te krijgen. De machtigste mensen hebben het op buitenaardse grondstoffen en business opportunities voorzien, wat een heel groot probleem kan worden voor de democratie. Je kan daar zoveel geld verdienen, dat je feitelijk de hele wereld kunt kopen.

Familieverhaal

Mijn eigen familieverhaal zit ook in de voorstelling. Ik vind het belangrijk dat het publiek kan meeleven en dat is makkelijker als het ook persoonlijk word. Ik heb in mijn verhalen altijd veel persoonlijke informatie, omdat het ook je eigen perspectief ten opzichte van een onderwerp duidelijk maakt. En zeker bij een onderwerp als dit – kolonisatie – dacht ik: het is gek als ik niet mijn eigen geschiedenis daarin meeneem.

Foto: Dana van Leeuwen

Marjolijn van Heemstra (1981) studeerde godsdienstwetenschappen met als doel conflictbemiddelaar te worden. Voor het zover kwam rolde ze het theater in en inmiddels werkt ze als dichter, schrijver, theatermaker, journalist en podcastmaker. In haar werk onderzoekt ze hoe we anders kunnen nadenken over onszelf en de wereld.

Sinds 2019 richt ze zich op de vraag hoe de ruimte ons helpt anders naar de aarde te kijken. Haar essay Wat is ruimte waard (2023) leidde tot de theatervoorstelling Maankoorts (2024). Haar romans en dichtbundels werden bekroond en in meerdere landen vertaald. Ook maakt ze podcasts, zoals Sør, Stadsastronaut en Als geschiedenis in je opstaat.

Sinds 2020 werkt ze doorlopend aan De Nacht-Wacht, een onderzoek naar de waarde van de nacht, met schemersessies, nachtwandelingen en het Amsterdam Dark Festival. In januari 2025 ging haar nieuwste voorstelling, Observaties van een theaterrat, in première.

De Correspondent legt met Maankoorts liveshow een verbreding aan, niet alleen van het eigen repertoire, maar ook van het veld van live journalistiek in Nederland. Marjolijn van Heemstra is niet alleen schrijvend journalist, maar ook theatermaker. Deze twee kanten van haar werk komen samen in een fantastische, journalistiek verhalende voorstelling met publiek erbij. 

Wat de jury aansprak aan Maankoorts, is dat Marjolijn enerzijds de ruimte durft te nemen om het publiek aan de emotie te laten raken, en anderzijds aantoont expert te zijn op haar onderwerp door middel van journalistiek onderzoek, interviews en duiding. Die veelzijdigheid maakt van deze voorstelling een rijke belevenis. 

De toehoorder loopt anders naar buiten dan die naar binnen ging, ook op inhoudelijk vlak. Maankoorts komt op het juiste moment en vertelt ons over megalomanie en de bijna absurdistische dreiging van maanmijning. De maan wordt een karakter in dit werk, en houdt ons een spiegel voor die ons doet afvragen: wie zijn wij om te bepalen wat er gebeurt met de maan? 

Het decor is nadrukkelijk onderdeel van deze voorstelling en wordt optimaal benut in het bepalen van de sfeer en voor het projecteren van visuals die ook steeds een wezenlijke bijdrage vormen aan het verhaal.

– Redactie Beleven (Danusia Schenke (Voorzitter), Annouk Stans, Thijs van den Houdt, Tessa Evers)