Overleven als Uberchauffeur

Overleven als Uberchauffeur

En wat nu? Begin 2017 verkocht ik mijn bedrijfje, de journalistieke uitgeverij Fosfor, waar ik de afgelopen vijf jaar keihard aan had gewerkt, en had ik opeens niet meer zoveel om handen. Op een avond zat ik met collega Gijs Groenteman op de Zeedijk in Amsterdam in ons favoriete Chinese restaurant, Nam Kee, te eten. Gijs zei: ‘Als ik even niks te doen zou hebben, ging ik voor Uber rijden. Ik heb altijd hele leuke gesprekjes met die jongens.’ En daarmee was het zaadje voor dit verhaal, en het boek dat dit voorjaar verschijnt, geplant.

Niet alleen leek het me geweldig om een tijdje taxichauffeur te zijn in Amsterdam, en zo mijn stad en haar (tijdelijke) bewoners beter leren kennen, voor Uber rijden zou me ook in staat stellen van binnenuit een portret te maken van een van de meest controversiële bedrijven van onze tijd. Het zou me in staat stellen de onderkant van de zogeheten deeleconomie te beschrijven. Het zou me in staat stellen te laten zien hoe het is om te werken voor een algoritme, voor een app – een angstaanjagende toekomst die wellicht velen te wachten staat.

Zo gezegd, zo gedaan.

Nou nee.

Het had uiteindelijk nog behoorlijk wat voeten in de aarde voor ik daadwerkelijk als Uberchauffeur aan de slag kon. Ik moest me laten omscholen tot taxichauffeur, een taxi leasen, vergunningen aanvragen etcetera. Dankzij subsidies van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten en De Coöperatie, alsmede een genereus voorschot van mijn uitgever, kon ik dit allemaal bekostigen en een half jaar voor Uber rijden. Dit verhaal is daarvan het eerste resultaat.

Foto: Keke Keukelaar.

Jeroen van Bergeijk (1965) is journalist, schrijver en radiomaker. Hij is oprichter van journalistieke uitgeverij Fosfor, dat hij vorig jaar verkocht aan Singel uitgeverijen en dat sindsdien verder gaat onder de naam Querido Fosfor. Van 1996-2002 was hij freelance correspondent in New York en in 2009 in Australië. Hij schreef zes boeken, in  2017 verscheen zijn laatste: Liefde, lijden, lossen – in veertig dagen naar Santiago. Zijn nieuwste boek, over Uber, wordt in het voorjaar van 2018 verwacht.

Over het bedrijf Uber waren al hectoliters inkt gevloeid, maar nooit eerder kregen we zo’n scherp inzicht in de dagelijkse praktijk van de Uber-chauffeur. In diens eindeloze uren achter het stuur en de dwingelandij van de app. Uber is een symboolbedrijf van de vrije, blije deeleconomie. Maar achter het hippe, moderne imago, schuilt een onrustwekkende realiteit. Van Bergeijk beschrijft niets anders dan een arbeidsmodel dat terugkeert naar het slavendom van de negentiende eeuw, naar een tijdperk waarin iedereen zelf voor zijn sociale bescherming moet zorgen. In dit opzicht is Uber een sign of the times.

Van Bergeijk schrijft strak en helder. Op een onnadrukkelijke manier rijdt hij de lezer rond. Hoewel de naden niet zichtbaar zijn, is het verhaal goed opgebouwd. De journalist spaarde tijd, kosten nog moeite. Zo volgde hij een opleiding tot taxichauffeur, huurde een taxi bij een coöperatie en, last but not least, hij werkte vijf maanden voor Uber. In tijden van gemakzuchtige, vrijblijvende klikartikelen, is dit bewonderenswaardig diepgravende én belangrijke journalistiek.