Ruut Weissman: De hoofdpersoon
door Judith de Leeuw
Judith de Leeuw wilde iets toevoegen aan het MeToo-debat met De hoofdpersoon. Door niet te vervallen in een verhaal van slachtoffer en dader, maar de complexiteit van machtsverhoudingen écht recht te doen.
Het verhaal
Prominent theaterregisseur Ruut Weissman gaat samen met filmmaker Judith de Leeuw en actrice Harriët Stroet een experiment aan. Op verzoek van Meesterverteller Judith de Leeuw regisseert hij een solo-voorstelling over de machtsrelatie tussen een docent en een leerling, tussen een actrice en een regisseur. Het resultaat is te zien in De Hoofdpersoon – Ruut Weissman.
De thematiek komt dichtbij voor zowel Ruut Weissman als hoofdrolspeler Harriët Stroet. In de voorstelling speelt Stroet een voormalig studente die haar theaterdocent confronteert met het misbruiken van zijn machtspositie. Weissman, Stroet en regisseur Judith de Leeuw worstelen met de invulling van het theaterstuk.
De onderlinge verhoudingen komen op scherp te staan als ze hun verschillende ideeën tijdens de ontwikkeling niet bijeen kunnen krijgen. Steeds vervloeien herinneringen, opvattingen en het theaterstuk met elkaar, een toonbeeld van hoe ingewikkeld de thematiek rondom machtsmisbruik is. ‘Ruut Weissman – De hoofdpersoon’ is een film over regie en regie willen houden, over manipulatie en creatie, over kwetsen en gekwetst worden.
Toelichting maker
Het idee
Ik vind de manier waarop veel journalisten omgaan met #MeToo-kwesties ingewikkeld. Enerzijds is het goed dat er zo veel uitgesproken wordt, anderzijds doet de berichtgeving in mijn ogen vaak niet helemaal recht aan wie wij als mensen zijn. Het lijkt bijna alsof het metier van ‘de journalist’ haaks staat op de essentie van de problematiek. Begrippen als ‘waarheidsvinding’ en ‘hoor en wederhoor’ en het idee dat je daaruit een coherent verhaal kunt destilleren; voor mij is het belangrijk om die uitgangspunten te bevragen. De werkelijkheid is complex en bestaat uit heel veel dingen tegelijkertijd. De werkelijkheid spreekt zichzelf tegen, ook in jezelf spreekt je eigen werkelijkheid zich vaak tegen. Het is én dit én dat. Wanneer je dat ontkent doe je de werkelijkheid tekort. En doe je ons allemaal als mensen tekort.
Deze film is daarom een poging om iets toe te voegen aan het #MeToo-debat. Ik wilde graag iets maken dat voorbij goed/fout en dader/slachtoffer zou gaan. Het is waarheidsvinding op een ander niveau. Het gaat niet over het vaststellen of verifiëren van de gebeurtenissen in het verleden maar over een universeler verhaal. Over macht, pijn, ego en hoe ongezien en weggedrukt trauma altijd een uitweg zoekt.
Hoe ontstaan machtsrelaties tussen mensen? Hoe werken de dynamieken wanneer je erin zit? Ik zocht een manier om dat te kunnen laten zien. Om er niet alleen over te praten maar het te laten gebeuren waar je bij bent als kijker.
Ik kwam al vrij snel op het idee om Ruut Weissman te vragen een solo-voorstelling van Harriët Stroet te laten regisseren. De voorstelling gaat over de machtsrelatie tussen een docent en een leerling, tussen een actrice en een regisseur. Daardoor kon Ruut op zijn eigen geschiedenis reflecteren terwijl hij in zijn kracht stond, terwijl hij zijn vak uitoefende. En in de uitoefening van het vak toont zich ook de problematiek en thematiek op concrete wijze.
Still uit De hoofdpersoon
Still uit De hoofdpersoon
Op knappen staan
Ruut Weissman was de perfecte hoofdpersoon. Ik kende hem nog helemaal niet, maar heb vooraf heel veel tijd geïnvesteerd in een goede band met hem. We hebben heel erg veel gepraat, gewandeld, gegeten. Ik ben ook twee keer een week bij hem gaan logeren in zijn huis in Frankrijk. Toen waren we daar met zn tweeën en zijn hond. Het schept een band om zo even een huishouden te voeren samen. Toen ben ik ook al begonnen met draaien, zonder dat Harriët al in beeld was. Daaruit heb ik uiteindelijk niet eens zo veel van gebruikt, behalve een cruciale scène. Het gesprek waarin hij mij uitlegt hoe ik hem moet regisseren en dat ik meer empathisch moet zijn naar mijn hoofdpersoon, hijzelf dus. Het draaien ging verder precies zoals je in de documentaire ziet: veel geruzie en veel confrontatie. De situatie stond soms op knappen. Onze vertrouwensband was echter heel sterk, dat is denk ik de reden waarom Ruut niet de stekker eruit trok tijdens het proces.
Focus
De hele setting van de film is, door mijn opdracht om een solovoorstelling te maken, gemanipuleerd. Maar daarbinnen is deze documentaire heel echt, misschien wel echter dan veel andere films. De focus ligt op de spanningen die ontstaan tussen de mensen of bij de mensen zelf. Ik blijf bewust weg van concrete details uit het verleden van Ruut Weissman, alles wat verwees naar details, heb ik eruit gehaald. Dat maakt dat de film zich binnen een eigen universum en eigen logica afspeelt. Het universum van de film kent zijn eigen innerlijke wetten en die kloppen.
Ik vind het belangrijk dat het narratief van de film zo helder mogelijk bleef. Er mocht geen verwarring ontstaan bij de kijker over het verhaal aan de oppervlakte. Zoals dat de voorstelling een opdracht van mij was en over de chronologie en de plaatsbepaling. Daar zijn we heel scherp op geweest in de montage. Het doel van de film was bij te dragen aan een volgende stap in het #MeToo-debat, een perspectief dat meer recht doet aan de complexiteit van ons als mensen en machtsrelaties en ik denk dat met deze vertelvorm het beste is gelukt.
Still uit De hoofdpersoon
Still uit De hoofdpersoon
Biografie
Judith de Leeuw (1981) studeerde Beeld en Taal aan de Rietveld Academie en behaalde haar master op het Sandberg Instituut. In haar afstudeerwerk analyseerde zij tot in detail hoe zij als consument met de makers van haar sneakers verbonden is. Uiteindelijk zette zij dit onderzoek om in haar eerste documentaire Overal Spullen die over de hele wereld op festivals werd vertoond, lang voordat de term ‘ontspullen’ was bedacht.
In haar werk is Judith op zoek naar de betekenis achter het schijnbaar alledaagse. Ze visualiseert verbanden tussen het individuele en het universele en zoekt het narratief dat uitdrukking geeft aan iedere specifieke situatie. Zoekend naar de nooduitgang van het verhaal, vindt zij in haar films ruimte voor nuance en een complexe werkelijkheid.
Filmografie: Overal Spullen (2011), Bademeisters (2012). Welkom op de Hemelse Aarde (2014), Een film of zo (2018), Ruut Weissman De Hoofdpersoon (2020)
Toelichting redactie
