Satudarah is omstreden en berucht. De leden van de motorclub halen regelmatig het nieuws vanwege drugshandel of mishandeling. Maar toen documentairemakers Joost van der Valk en Mags Gavan voor het eerst het clubhuis binnenliepen, was de landelijke bekendheid nog niet zo groot.
‘Ik had nog nooit van Satudarah gehoord’, zegt Van der Valk. Toch zag hij het, onder andere vanwege de rituelen en codes, als de ideale plek om met de camera een gesloten subcultuur in beeld te brengen. Een vorm van ‘participerende observatie’ die aansluit bij zijn eerdere werk over gesloten gemeenschappen, zoals Crips: Strapped ’n Strong over een Surinaamse en Antilliaanse bende in Den Haag.
Confrontatie
Het is een Crips-gangleider, uit die eerdere documentaire, die de makers bij Satudarah binnenloodst. Er volgen gesprekken met een Satudarah-leider en de national, een soort directie van de club. Als een meerderheid van de leiding voor medewerking stemt, kan het project van start gaan. Niet veel later volgt een confrontatie tussen Satudarah en de Hells Angels, waardoor de landelijke naamsbekendheid van de club een feit is.
Bloedneus
Voor het eerst laat Satudarah buitenstaanders de rituelen binnen het clubhuis filmen, zoals de toelating van nieuwe leden. Daarna verloopt het proces stroever. De makers komen voor hun gevoel niet dichtbij genoeg. ‘Ik zag soms iemand met een bloedneus de bestuurskamer uit komen. Dan wist ik dat ik ergens buiten werd gehouden’, zegt Van der Valk. Dat verandert na veel praten en doordat de nieuwe Satudarah-leider, Olla, de camera meer toelaat. De makers volgen hem naar Duitsland, tot in een besloten vergadering met de rivaliserende motorclub Bandidos aan toe. Van der Valk vindt dat een van de hoogtepunten van de documentaire. Wat helpt, is dat Trailer Trash, een van de motorclubs die zich aansluit bij Satudarah, opener is over de gang van zaken in het clubhuis. Dat levert de openingsscène op, waarin een lid wordt geroyeerd, wat gepaard gaat met een aantal rake klappen.
In het verhaal worden drie hoofdpersonen gevolgd: een leider, een ervaren clublid en een nieuwkomer. Deze verhalen zijn in de montage vakkundig tot een geheel vervlochten, terwijl op de achtergrond de uitbreiding van het Satudarah-territorium voor de ontwikkeling in het verhaal zorgt. Het eindresultaat is een documentaire die op unieke wijze van binnenuit de rituelen en rauwe randen van een omstreden motorclub laat zien.
Doodgezwegen
Van der Valk voelde zich tijdens het maken van de documentaire nooit ongemakkelijk, behalve toen hij het resultaat liet zien aan Satudarah-leden en zij hem vroegen een hoofdpersoon uit het verhaal te verwijderen. Deze hoofdpersoon was namelijk geen lid meer en de code bepaalt dat iemand dan doodgezwegen wordt. ‘Ik heb mij toen afgevraagd: wat gebeurt er als ik mijn poot stijf houd? Wat zal de reactie zijn?’ Wie de documentaire kijkt, zal zien dat de hoofdpersoon er nog in zit.
En Satudarah? Die kon er uiteindelijk ook mee leven. Bij de première waren ze nadrukkelijk aanwezig in hun clubjack en op de motor.
Joost van der Valk (1976) studeerde filosofie, Latijns-Amerikastudies en culturele antropologie, met een graad in etnografisch filmmaken. Daarnaast volgde hij een opleiding aan de National Film and Television Academy in Engeland. Zijn afstudeerfilm over een jonge stierenvechter, Hacer la Luna, werd aangekocht door Channel 4. Hij maakte onder meer Haagse Sjonnievoor de IKON en met Mags Gavan Crips: Strapped ’n Strong voor BNN en Dispatches: Saving Africa’s Witch Children voor Channel 4. De laatste film kreeg een Emmy Award voor Best Current Affairs.