Sterven om te bestaan

Sterven om te bestaan: de onmogelijke keuze van een generatie jonge Palestijnen in het vluchtelingenkamp van Jenin. 

De Volkskrant, 08 december 2023

Generaties Palestijnen leven in het vluchtelingenkamp Jenin op de Westelijke Jordaanoever, dromend van een terugkeer naar hun oorspronkelijke regio. Sommigen van hen nemen de wapens op. Israël ziet het kamp als een broeinest van terroristen. De Palestijns-Nederlandse documentairefotograaf Sakir Khader legt al vier jaar lang het leven in het kamp vast, en zag van dichtbij een spiraal van woede, geweld en verdriet. 

Klik hier voor volledige verhaal

Fotograaf Sakir Khader komt al een paar jaar in het vluchtelingenkamp van Jenin, op de Westelijke Jordaanoever. Hij wilde daar het dagelijks leven van de Palestijnse jongeren vastleggen, en de cyclus van geweld, verzet en verdriet die de strijd tegen de Israëlische bezetter kenmerkt. Hij zag de spanningen afgelopen jaar weer oplopen, tot en met zijn laatste bezoek in september.

Een paar weken daarna maakten de gebeurtenissen van 7 oktober duidelijk waar de spanningen in de bezette gebieden toe kunnen leiden. Sindsdien is ook het geweld op de Westelijke Jordaanoever en in Jenin verder toegenomen.  

Door zijn regelmatige bezoeken, kennis van de taal en eigen Palestijnse achtergrond kon Khader het vertrouwen van de bewoners winnen, en kon hij zeer dichtbij komen. Hij tekende hun levens op en hield tijdens de bezoeken nauwgezet bij welke doden er bij de Israëlische invallen vielen, en hoe zij waren omgekomen. 

Voor deze productie vormden de foto’s het basismateriaal: niet alleen voor het beeld, maar ook voor het verhaal. Khader kwam met duizenden foto’s terug uit Jenin, en selecteerde er zevenhonderd voor de krant. Vervolgens maakte fotoredacteur Gabriel Eisenmeier een eerste selectie, en bouwde daarmee een eerste verhaallijn. Hij wist waarmee hij wilde beginnen: de dood van een jongen die Khader al had gefotografeerd toen hij nog een jochie was. Dat was de eerste schakel van een hele keten van vrienden die in de maanden die volgden zouden wegvallen.

Met die premisse bouwden we vervolgens het verhaal. Daarbij kozen we scènes op verschillende locaties: op straat, op de plekken waar de jongens samenkomen, tijdens een bruiloft, de lucht afzoekend naar drones, tijdens een aanval, in het ziekenhuis. op de begraafplaats, op de plek waar de moeders rouwen. Ook kozen we ervoor om uitzoomend, zowel in beeld als in tekst, de plek van Jenin in het hele ‘landschap’ en in de hele geschiedenis van Israël/Palestina te laten zien. Om daarna weer terug naar de straat te gaan.

De grootste spanningsboog wordt gevormd door de keuze waar een van jongens (Majd) uit de vriendenkring voor staat, een keuze die voor elke jongere in Jenin geldt: gaat hij/zij een ‘gewoon leven’ leiden en trouwen, of kiest hij voor de gewapende strijd? We eindigden met een beeld waarin Majd te zien is, met de draagbaar van zijn gestorven vriend op zijn schouder, en een blik waarin veel emoties om voorrang strijden: verdriet, woede, vermoeidheid, strijdbaarheid, twijfel. De overkoepelende spanningsboog wordt gestut door kleinere spanningsbogen, waarin we verschillende hoofdrolspelers volgen tot hun einde.    

Toen de foto’s en de tekst daarbij klaar waren, begonnen we met de volgende dramatische lagen. App-gesprekken, videobeelden, geluidsfragmenten, muziek. Op deze manier probeerden we het kamp en zijn bewoners zo dicht bij de lezer/kijker als mogelijk te brengen. 

Het verhaal is tevens in het Engels vertaald, zodat de recente geschiedenis van Jenin voor iedereen toegankelijk is en niet beperkt zou blijven voor inwoners van het Nederlandse taalgebied. Grafisch vormgever Lana Soufeh is gevraagd de kop (‘Sterven om te bestaan’) in Arabische kal­li­gra­fie te vatten om nog een extra dimensie toe te voegen.  

Sakir Khader

Sakir Khader (Vlaardingen, 1990) is een Palestijns-Nederlandse documentaire-fotograaf en filmmaker. Zijn werk focust vooral op de relatie tussen leven en dood in conflictgebieden en met name het Midden-Oosten. In 2015 en 2017 werd hij genomineerd voor een Tegel voor zijn reportages voor de Volkskrant. Sakir ontwikkelde diverse korte films en in 2020 verscheen zijn eerste documentaireserie De puinhopen van Irak, in samenwerking met VICE Studios en de VPRO. Zijn documentaire Obada werd geselecteerd voor een Gouden Kalf op het Nederlands Film Festival in 2021. In 2022 won hij de Zilveren Camera Award voor zijn foto van een 11-jarig Afghaanse jongen dat zijn nier verkocht zodat hij eten voor zijn familie kon kopen. In 2023 won hij de Zilveren Camera voor zijn fotoserie Het leven op de West Bank voor 7 oktober. Sakir is vooral bekend vanwege zijn rauwe en tegelijkertijd intieme cinematografische stijl.

Michael Persson (r)

Michael Persson (Vlaardingen, 1971) is journalist voor De Volkskrant. Na een opleiding tot raketbouwer aan de TU Delft begon hij als wetenschaps- en techniekjournalist, om daarna meer allround voor de krant te gaan werken. Als correspondent in de Verenigde Staten (2015-2021) ontwikkelde hij een voorliefde voor grote verhalen. Voor één daarvan kreeg hij in 2019 een Tegel. Ook schreef hij het boek De val van Amerika (2021). Na terugkeer versloeg hij onder meer de oorlog in Oekraïne.

Gabriel Eisenmeier (Freiburg, 1983) is foto- en multimedia-redacteur bij De Volkskrant. Hij richt zich op online storytelling, het produceren van multimedia-producties en het beheren van de visuele kant van langetermijnprojecten. Gabriel was betrokken bij verschillende multimediaprojecten die werden genomineerd of bekroond bij Society for news design, European Newspaper Award en World Press Photo.

Titus Knegtel (Tilburg, 1988) is ontwerper voor de Volkskrant. In 2015 studeerde hij af van de kunstacademie St. Joost met het boek Other Evidence: Blindfold over de massagraven van Srebrenica. Het werd geselecteerd voor de Best Verzorgde Boeken en werd onderscheiden met de Goldene Letter. Knegtel begon zijn loopbaan bij Het Financieele Dagblad en werkt sinds 2018 bij De Volkskrant.

Peter de Greef (Den Haag, 1969) is eindredacteur bij de Volkskrant. Hij was chef van het zaterdagkatern Hart & Ziel en schreef jarenlang wekelijks een rubriek over de rechtbank. De jury van de Persprijs Jacques van Veen roemde zijn werk als ‘exemplarisch’, omdat hij navolging had gekregen in andere kranten. De jury sprak van ‘het genre-De Greef’.

Veronique Smedts is chef van de fotoredactie van de Volkskrant en was nauw betrokken bij de selectie van het foto- en filmmateriaal.

Sandra Zuijderduin is vormgever bij de Volkskrant, waarbij ze veelal betrokken is bij de grote producties in de (papieren) nieuwskrant. Ze was jarenlang chef van de opmaakredactie.

Martijn Eerens is newsroomdeveloper bij de Crossmedia redactie van de Volkskrant

Sterven om te bestaan van journalist Michael Persson en fotograaf Sakir Khader is waarom verhalende journalistiek zo belangrijk is. Het project is zo goed door de samenwerking tussen fotograaf en journalist. En inzet van een storyteller voor de online vertelling. 

Documentaire fotograaf Sakir Khader heeft jarenlang gefotografeerd in Jenin, een vluchtelingenkamp op de Westelijke Jordaanoever. Met die beelden, aantekeningen en gesprekken met Sakir is Michael Persson een verhaal gaan maken. Dat je raakt vanaf het begin. 

Je leest mee met een app-gesprek van Sakir, dat de dood meldt van een jonge jongen. Het begin van een verhaal over de ongelooflijke strijd van jongeren in Jenin, een strijd voor hun rechten en vrijheid, die de meesten helaas moeten bekopen met de dood. Geen enkele familie is nog compleet. Het verhaal raakt je en neemt je mee, niet één keer, maar meerdere keren. Via de appjes, de foto’s, video, quotes en het geschreven verhaal. Het eindigt met een filmshot van Sakir, fotograferend in de straten van Jenin. Hij fotografeert Amjad, de jongen, die de titel van dit project zo sterk en aangrijpend maakt. 

Om de urgentie van het verhaal kom je niet heen, Israël en Palestina strijden harder dan ooit met elkaar. Het kamp is inmiddels bijna geheel vernietigd.

Danusia Schenke (Voorzitter Redactie Beleven)