Tot aan de maan en terug

Personages

Ik moet toegeven dat ik met enige terughoudendheid uitkeek naar de opnames van de pelgrimstocht van Hein en Valerie. Het vooruitzicht om meer dan twee weken non-stop op pad te zijn met mensen die ik nauwelijks kende, boezemde me angst in. Maar uiteindelijk viel het enorm mee. Het constante onderweg zijn, de gesprekken in de volgwagen met Valerie en het meeleven met de tocht van Hein zorgden al snel voor een diepe band en een intense verbondenheid tussen ons drieën.

Onderwerp

Ik hou van heldenverhalen, van momenten waarop mensen boven zichzelf uitstijgen en het onmogelijke doen. Dat Hein – een bankmedewerker die zijn hele leven achter een bureau heeft doorgebracht – zich waagde aan een tocht van 1250 kilometer, vond ik intrigerend. Het verhaal van Hein en Valerie is aangrijpend, emotioneel en soms zwaar, maar juist het heroïsche aspect voegt lichtheid en schwung toe aan de podcast.

Opnames en maakproces

Tijdens de tocht was ik me er sterk van bewust dat de scènes de podcast zouden maken. Ik hoopte dat de symboliek van de reis zou samenvallen met het persoonlijke verhaal van Hein en Valerie, dat er vanzelfsprekende verbanden zouden ontstaan tussen de scènes en de interviews, tussen de tocht en het thuisfront. Terwijl Hein een berg beklom, zocht ik naar de spreekwoordelijke bergen die hij en Valerie in hun leven moesten trotseren.

Als luisteraar moet je het gevoel hebben dat je zelf op pelgrimstocht bent. Alsof je op de bagagedrager van Heins fiets zit terwijl hij de bergen bedwingt, meegeniet van een glas wijn aan het einde van de dag en aanwezig bent op de momenten van crisis. Ik hield tijdens de reis een gedetailleerd dagboek bij, waarin ik alle scènes noteerde die me raakten. Deze aantekeningen, vol beschrijvingen en observaties, bleken onmisbaar bij de montage en het schrijven van de voice-overs.

Ik had Hein en Valerie ook een opname apparaat meegegeven en hen geleerd hoe het te gebruiken, zodat ze zichzelf konden opnemen. Natuurlijk probeerde ik als interviewer op zoveel mogelijk momenten aanwezig te zijn, maar tijdens een fietstocht van 1250 kilometer is dat onmogelijk. Hein nam daarom vaak zelf op terwijl hij fietste. Niet alle opnames waren technisch perfect, maar juist die imperfectie gaf de podcast een extra laag van intimiteit en een charmant DIY-gevoel.

Uiteindelijk had ik in totaal 50 uur aan opnames. Het was een flinke uitdaging om dat terug te brengen tot een podcast van zeven afleveringen van ongeveer 25 minuten. Tegelijkertijd was het een luxe om zoveel materiaal te hebben om uit te kiezen.

De muziek en het sounddesign van Céline Ottenburgh spelen een cruciale rol in de podcast. Wanneer Hein trapt, hoor je de ritmisch bonkende muziek van Céline. Op andere momenten helpt de muziek om de zwaarte van getuigenissen te relativeren.

Reacties

Ik heb gemerkt hoe herkenbaar dit verhaal is. Veel ouders met een moeilijke thuissituatie voelen zich onbegrepen, en jezelf herkennen in een verhaal is volgens mij een krachtige emotie. Vooral Hein en Valerie hebben overweldigend veel reacties ontvangen, van mensen die zich in hun verhaal herkenden tot naasten die pas door het horen van de volledige reis echt begrepen wat het voor hen betekende. Dat vond ik bijzonder treffend.

Kenneth Berth (1996) is radio-, podcast- en theatermaker. Voor de VRT MAX-podcast Zo Geboren dook hij in de geschiedenis van homoseksualiteit in de jaren ’70 en ’80 op de Belgisch-Nederlandse grens. Hij maakte podcasts over stilstaan in de file (BBC Radio 3), uit het raam kijken (NPO Radio 1 & VPRO) en zingen (Studio Brussel). Voor Tot aan de maan en terug volgde hij een epische fietstocht van Italië naar Genk.

Zijn werk werd genomineerd voor drie Prix Europa’s, de Prix Italia, drie Oorkondes, twee Kastaars en de NTR Podcastprijzen. Daarnaast presenteert hij muziekprogramma’s op Studio Brussel en maakt hij reportages voor het ochtendprogramma op de klassieke radiozender Klara. Hij maakte zijn theaterdebuut met de voorstelling Piéton, ging op Parijsresidentie met deBuren en schreef teksten voor werken in het Rijksmuseum in Amsterdam.

De jury ziet Kenneth als “de gewenste vlieg op de muur”. Hij komt dicht bij het gezin, maar neemt zelf niet (te veel) een rol in dit verhaal in. Zo is Tot aan de maan en terug een prachtig familieportret geworden, waarbij de luisteraar van zeer dichtbij meemaakt hoe het is om in een gezin te leven waarin een van de kinderen een handicap heeft. Sterk aan dit intieme verhaal is dat er veel impliciet gelaten wordt: zo wordt de luisteraar uitgenodigd zelf een eigen mening te vormen. Tussen de regels valt veel te lezen. Daarentegen had de jury de rol van de moeder in het gezin (de vrouw die zoveel ondersteuning biedt) en de vader (iemand die ook veel met eigen problemen bezig blijkt) nog wat meer uitdiept willen zien. De podcast is prachtig vormgegeven met de repetitieve muziek die het fietsen symboliseert en opnames van een hoge kwaliteit, waardoor zelfs de wind een rol mag krijgen in dit verhaal. De jury waardeert het dat de maker ervoor gekozen heeft geen deskundigen op te voeren, maar dicht bij de familie zelf te blijven. 

– Redactie Luisteren (Sara de Monchy (Voorzitter), Roeland de Trazegnies, Marjolein Knol, Marjolein Koster, Jeanne Geerken)

CREDITS Tot aan de maan en terug

Gemaakt door Kenneth Berth

In opdracht van Het Belang van Limburg

Muziek, sound design en eindmix: Céline Ottenburgh

Eindredactie: Kato Poelmans

Feedback: Wederik De Backer, Christophe Aussems en Geert Nies

Beeld: Tess Evers

In samenwerking met Giro de Louis