Wie zijn mijn voorouders?

Bekijk de hele productie hier

Er is niet één moment aan te wijzen waarop dit project ontstond. Voor de een begon het met een idee om ‘iets’ te doen met familiegeschiedenissen na het lezen van ‘Leon en Juliëtte’ van Annejet van der Zijl. Bij de ander sluimerde al langer de behoefte om ‘iets’ te doen met de doorwerking van het koloniaal verleden op het heden.

Uiteindelijk ontstond, al pratende tijdens een lockdown-wandeling, in het najaar van 2020 dit plan. Nederlanders zijn zich afgelopen jaren immers geleidelijk bewuster geworden van de donkere kanten van het koloniale verleden. Maar hoewel deze schaduwzijde van de geschiedenis steeds meer aan het licht komt, zijn de verhalen voor velen vaak nog abstract, iets van lang geleden en ver weg.

Om die reden wilden we de impact van deze koloniale geschiedenis inzichtelijk maken. Aan de hand van familiegeschiedenissen of kleine geschiedenissen hoopten we een reeks persoonlijke en levendig geschreven verhalen te kunnen maken waaruit blijkt hoe dit weinig besproken deel van ons verleden doorwerkt binnen families, en nog altijd een impact heeft op onze hedendaagse samenleving. Zoals persoonlijke verhalen over de holocaust of het doorwerken ervan bij nazaten voor meer begrip en inzicht kunnen zorgen, hoopten we onze lezers ook meer inzicht te kunnen geven in de belevingswereld van Nederlanders met een (Afro-)Surinaamse en Caribische achtergrond.

De hoofdpersonen hadden zich bij ons gemeld omdat ze vooral veel vragen hadden. Ze wilden onder meer weten hoe hun voorouders hadden geleefd, hoe trauma’s worden doorgegeven en of er sprake kon zijn van liefde tussen een tot slaafgemaakte vrouw en een plantage-eigenaar. Het was een intensief, maar bijzonder proces. Geregeld haalde Ank de Vogel-Muntslag informatie boven water waarvan de geïnterviewden geen weet hadden. Dat leidde soms tot teleurstellingen, maar ook tot vreugde: zo wist Ernestine niet dat ze van een tot slaafgemaakte vrouw afstamde, ze was heel trots om haar naam te horen. Datzelfde geldt voor Jeanine, die zich dankzij de nieuwe informatie een betere voorstelling kon maken van het alledaagse leven van haar voormoeders. En ook Gisèle was er stil van toen ze zwart op wit zag staan hoe haar voormoeders en hun kinderen het zonder de vaders moesten stellen en hoe deze vrouwen doorverkocht werden van de een naar de andere slavenhouder.

Bij het schrijven van de stukken hebben we geprobeerd de lezer mee te nemen in het zoekproces: we zijn telkens begonnen met het introduceren van de hoofdpersoon, en hebben geprobeerd deze zo levendig mogelijk te beschrijven. Idealiter doorliep de lezer samen met de hoofdpersoon de zoektocht, via gevonden archiefstukken, historische passages en reconstructies en gesprekken met experts of familieleden.

Uit reacties van lezers merkten we dat veel mensen met de hoofdpersonen meeleefden, zelfs mensen die naar eigen zeggen al veel dachten te weten over de geschiedenis van Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders. Wat vooral bleek: dat al die kennis op een meer emotioneel-universele manier voelbaar was geworden dankzij de openheid van de hoofdpersonen. En daarvoor zijn we hen heel dankbaar, mooier kan je het als maker niet wensen.

Ianthe Sahadat (1977) is journalist, schrijver en historicus. Ze werkt sinds 2007 bij de Volkskrant, waarvan de laatste twee jaar op de cultuurredactie. Eerder werkte ze bij wetenschap en als onderwijsverslaggever. Ze won in 2010 een Tegel, voor het beste nieuwsverhaal over Hogeschool InHolland. Voor het Magazine van de Volkskrant schreef ze een reportage over de emotionele reis die haar vader maakte naar zijn geboorteland Suriname, na bijna een halve eeuw weg te zijn geweest. Ze schreef twee romans en een persoonlijk essay voor een bundel over Anton de Kom (Antonlogie). De afgelopen jaren schrijft ze regelmatig verhalen over de doorwerking van het Nederlandse koloniale verleden (in Suriname en de Cariben) in het heden. 

Fleur de Weerd (1985) raakte oorspronkelijk bij dit project betrokken als onderzoeker. Ze studeerde geschiedenis en werkt sinds 2020 bij de Volkskrant op de data- en onderzoeksredactie waar ze onder andere het lezerspanel leidt. Voordat ze bij de Volkskrant terecht kwam werkte ze als freelance journalist, onder andere voor Trouw, de Groene Amsterdammer en de NOS, en was ze correspondent in Oekraïne. Over dat land schreef ze het boek Het Land dat maar niet wil lukken, dat in 2016 bekroond werd met de Bob den Uylprijs voor het beste literaire reisboek. Ze heeft een grote liefde voor verhalende journalistiek, en is gefascineerd door de geschiedenis van emancipatiebewegingen en hoe geschiedenis in het heden doorwerkt. 

Elsbeth Stoker (1980) schrijft sinds 2005 voor de Volkskrant. De eerste jaren deed ze onder meer verslag van de rafelranden van de economie, pensioen vetes en de arbeidsmarkt. Daarna vormde ze jarenlang met haar collega Wil Thijssen het misdaadduo van de krant. In die periode werden Wil en Elsbeth twee keer genomineerd voor de Tegel. Ze volgden onder meer de officieren van justitie in de Holleeder-zaak langdurig. In 2022 maakte Elsbeth samen met haar collega Daan Hofstee de podcast ‘Grijs gebied’, over undercoveragenten en de omstreden opsporingsmethode Mr.Big. Inmiddels is ze ‘verslaggever Amsterdam en omstreken’ en schrijft ze over alles wat interessant is. Ze heeft, net als Ianthe en Fleur, een grote liefde voor persoonlijke verhalen die symbool staan voor brede maatschappelijke thema’s.  

Het project Wie zijn mijn voorouders? is een alomvattend project over het slavernijverleden van Nederland aan de hand van 10 zoektochten naar familiegeschiedenissen in Nederland, Suriname en de Antillen.
Persoonlijke verhalen prachtig verteld in (deels bewegend) fotografie en tekst (deels met geluid), met een natuurlijke navigatie en vormgeving, die je door het gehele project leidt.
De portretten tonen de veelzijdigheid van het slavernijverleden. Deze verhalen verdiepen onze gesprekken en discussies hierover. Ze laten de pijn voelen die erdoor veroorzaakt is en nog vele generaties later doorwerkt. Door de verschillende invalshoeken kan de lezer het slavernijverleden van Nederland voor zichzelf vormgeven, als een modern geschiedenisboek. Het laat zien hoe wij in Nederland bijna allemaal te maken hebben met dat donkere verleden van ons land.

Door Danusia Schenke (redactie Beleven)