Drie dagen

Het verhaal heeft ons toevallig gevonden, via magistrate Ine Van Wymersch. Ine was benaderd door Elvire, een vijftiger die inzage wou in haar dossier van de jeugdrechtbank. Dat wou ze omdat ze een testament wou nalaten aan haar kinderen. Elvire zou binnenkort euthanasie wegens ondraaglijk psyschisch lijden krijgen. En haar artsen hadden dat testament als voorwaarde gesteld. Een groot probleem: Elvire is analfabeet en Ine moest voor Elvire de pen vasthouden. Om ook andere analfabete mensen te bereiken, dacht Van Wymersch aan een audioversie, en zo is ze bij ons uitgekomen.

Het verhaal is erg geëvolueerd in de loop van het maakproces. Bij de start dachten we nog dat we vrij dicht bij de vraag van Elvire zouden blijven: we zouden haar verhaal optekenen, met de extra laag erbij van de magistrate: waarom voelde zij zich zo aangesproken door het verhaal van Elvire, wat herkent ze erin als parketmedewerkster, vindt ze dat het iets zegt over de werking van Justitie, … We zouden het verhaal uiteindelijk naar haar kinderen brengen, zodat we het konden afronden met hun reactie.

Maar toen verbood Elvire ons formeel om met haar kinderen te praten zolang ze nog leefde. En daarmee raakten we aan de kern van haar ondraaglijke lijden. Al meer dan twintig jaar is er geen enkel contact meer tussen Elvire en haar kinderen. Elvire zadelde ons met haar verbod om contact met de kinderen op te nemen met een zwaar dilemma op. Als mens én als journalist. Als mens omdat je iemand die wil sterven natuurlijk op andere ideeën wil brengen. En dat kan alleen door de kinderen bij haar te brengen. Als journalist, omdat de kinderen de enige kans waren op wederwoord.

Wat moesten we doen? Haar verhaal zo uitbrengen, zonder de andere kant gehoord te hebben? Of toch ingaan tegen haar wensen? We werden gerustgesteld door met Elvires huisarts te spreken, die haar verhaal in grote lijnen kon bevestigen. En vooral: die duidelijk maakte dat zijzelf en de andere betrokken artsen Elvires verhaal niet zomaar voor waar hadden aangenomen, maar haar kritisch hadden aangepakt, en uiteindelijk tot de conclusie waren gekomen dat haar euthanasievraag terecht was. Ine had in het jeugddossier ook kunnen zien dat Elvires verbijsterende verhaal over haar kinderjaren was gebeurd zoals ze het verteld had.

De feitelijke juistheid van het verhaal hadden we dus wel in grote lijnen – met natuurlijk altijd de bedenking dat er aan een echtscheidingsverhaal altijd twee kanten zijn. Maar intussen leek Elvire steeds minder haast te maken met haar euthanasie. 14 maanden na ons gesprek wilden we haar daarom nog eens interviewen, om te horen hoe dat kwam. En toen bleek dat Elvire het ook allemaal niet zo helder meer voor ogen had. Door met ons te spreken, door onze reacties en door gesprekken met andere mensen voelde ze zich weer gesterkt. En dus wist ze ook niet meer hoe het verder zou evolueren. Haar zekerheid van bij het begin van het verhaal was helemaal verdwenen. En de onze ook. Om dat te begrijpen, hadden we nog externe hulp nodig van iemand die ervaring had met dat soort situaties.

Door dat alles, en dankzij de frisse blik van onze eindredacteur Randy Vermeulen, hebben we er uiteindelijk voor gekozen om die twijfels erg naar de voorgrond te brengen, en onszelf als twijfelende vertellers uit te spelen. Op die manier bieden we een heel transparante blik achter de schermen van de journalistiek. Die aanpak lijkt ook goed te werken, merken we uit reacties van ons publiek: mensen vertellen dat Elvires verhaal veel vragen bij hen opriep, en dat ze blij zijn dat wij met diezelfde vragen bleken te zitten, en ze tot op zekere hoogte ook hebben proberen te beantwoorden.

Philip Heymans (1978) werkt sinds 2001 voor de nieuwsdienst van de VRT. Eerst als redacteur, nieuwslezer en algemeen verslaggever. In 2009 werd hij justitieverslaggever, vooral voor het radionieuws en de radioduidingsprogramma’s. Van 2017 tot 2020 was hij chef en coördinator van de justitieredactie, daarna werd hij weer gerechtsjournalist. Sinds 2012 is Philip ook voorzitter van de deontologische adviesraad van de nieuwsdienst, die de redactie adviseert over beroepsethische kwesties. En daarnaast maakt hij dus podcasts, samen met Ward Bogaert. Vanaf 2016 maakten ze samen drie seizoenen van de reeks “Iemand”, over gewone mensen met ongewone verhalen. Die reeks werd in 2017 genomineerd voor de Prix Europa, de Belfius-persprijs en de VRT Wild Radio Trophy, en won de Belfius-persprijs in 2019. Voor de podcastreeks “Podvis” van VRT NWS maakte Philip een aflevering over de verhouding tussen jongeren en de politie in Brussel.

Ward Bogaert (1979) begon in 2002 bij Radio1, de actuazender van de VRT. Hij maakte reportages en interviews voor cultuurprogramma’s (Neon, Joos), sportprogramma’s (reportagereeksen tijdens de Olympische Spelen van Peking en London en tijdens vier Rondes van Frankrijk), en muziekprogramma’s (Wonderland). Sinds 2018 is hij dagelijks te horen in ‘De Wereld van Sofie’ op Radio1.

In 2009 werd hij voor ‘De Sasmeester’, een documentaire over een nooit opgehelderde verdwijningszaak in zijn geboortedorp, genomineerd voor de Prix Europa. Met Philip Heymans maakte hij drie reeksen van ‘Iemand’, een podcast over gewone mensen met buitengewone levensverhalen. Met de aflevering over muzikant Karl Eriksson sleepte hij een Belfius Award in de wacht. ‘Iemand’ werd ook genomineerd voor de Prix Europa en de VRT Wild Radio Trophy. Daarnaast maakt Ward ‘Radio Bahamontes’, een podcast bij het wielermagazine Bahamontes. Voor ‘Johan en Marco, dood in één kamer’, over een jong gestorven wielrenner, kreeg hij in 2018 de titel Meesterverteller van de Stichting Verhalende Journalistiek.

Ward Bogaert en Philip Heymans hebben een gekend thema (persoon met een doodswens) in een apart kleedje gestoken door een vernieuwende manier van journalistieke storytelling te gebruiken. De makers waren erg aanwezig, je hóórt hun (ethische) twijfels en morele dilemma’s en beleeft mee hoe ze die oplossen, maar het is toch vooral het moedige en kwetsbare verhaal van hoofdpersoon Elvire dat je als luisteraar raakt. Net omdát Elvire zelf niet kan schrijven of lezen, maar wel kan vertellen, is podcast voor dit verhaal het uitgelezen medium.

De makers hebben gecheckt en gedubbelcheckt wat ze konden. En ook al was er binnen de redactie verdeeldheid over de journalistieke inmenging in dit verhaal, over het algemeen werd gesteld dat de podcastreeks op een erg elegante manier omgaat met de twijfels die uiteindelijk ook de hoofdpersoon blijkt te hebben. De essentie is universeel: een hunkering naar aandacht, gezien en gehoord worden.

Door Marjan Justaert