Hoe één lekke rubberboot het hele EU-migratiebeleid kan doen zinken
door Maite Vermeulen
Eind 2017 zinkt op de Middellandse Zee een bootje met 150 Afrikaanse migranten aan boord. Sommigen verdrinken, sommigen worden naar Italië gebracht, een deel verdwijnt in een hels Libisch detentiecentrum. 17 overlevenden spannen nu een rechtszaak aan. En die kan het hele EU-migratiebeleid op zijn kop zetten.
“Toen ik het nieuwsbericht las – kort, weggestopt ergens onderaan pagina 10 – wist ik direct: hier zit een verhaal in. Een belangrijk verhaal. 17 Nigeriaanse bootmigranten die Italië voor de rechter sleepten vanwege mensenrechtenschendingen. Zoiets had ik nog nooit gehoord.
Eind 2017, was het verhaal, zonk op de Middellandse Zee een bootje met 150 Afrikaanse migranten aan boord. Sommigen verdronken, sommigen werden naar Italië gebracht door hulporganisatie Sea-Watch, anderen werden opgepikt door de Libische kustwacht en verdwenen in een hels detentiecentrum. Zeventien overlevenden stelden Italië verantwoordelijk voor wat er was gebeurd. Want: Italië financiert die Libische kustwacht.
Dit soort samenwerkingen met dubieuze regimes zijn een belangrijk deel van het Europees migratiebeleid. En precies dat staat op het spel in deze rechtszaak. Want mocht het Europees Hof voor de Rechten van de Mens Italië veroordelen, dan komen daarmee allerlei samenwerkingen aan onze zuidgrenzen op losse schroeven te staan.
Ik was er meteen van overtuigd dat dit een extreem hoopvol verhaal kon worden. En tegelijk een gruwelijk verhaal.
Ik zocht contact met de advocaat die de migranten vertegenwoordigde. Een Spaanse, die me meer vertelde over haar werk met strategic litigation, zoals dat mooi heet. Ze beloofde me op de hoogte te houden van het proces én ze beloofde een stap te ondernemen die cruciaal bleek bij het vervolg van mijn onderzoek: ze zou kijken of ze me in contact kon brengen met Patrick en Happiness, twee van de Nigeriaanse aanklagers. Zij waren inmiddels, na maanden in Libische detentiecentra, weer terug in Nigeria, waar ik woon.”
“Maandenlang mailde ik de advocaat wekelijks. Had ze Patrick en Happiness al te pakken gekregen? Ondertussen dook ik in de documenten van de zaak, en werd me duidelijk dat een Britse onderzoeksgroep, Forensic Architecture, een grote rol had gespeeld in het documenteren van de schipbreuk. De baas van de organisatie, Charles Heller, interviewde ik meerdere keren. Hij bracht me ook in contact met de Sea-Watch kapitein, Julian, die erbij was geweest, die 6de november 2017 dat de boot zonk.
En toen kwam het verlossende woord van de advocaat: ik kreeg de telefoonnummers van Patrick en Happiness. Ik belde ze op. Ze wilden best praten. Ik reisde naar hun woonplaatsen en bracht enkele dagen met hen door. Langzaam kreeg ik de details die ik nodig had om het verhaal minutieus te kunnen reconstrueren. Ik wilde weten wat er tijdens die gruwelijke nacht op de boot was gebeurd, maar ook: hoe het hen daarna vergaan was.
Via de kapitein Julian kreeg ik ook het laatste deel van de puzzel: hij bracht me in contact met enkele Nigeriaanse aanklagers die wél in Italië waren aangekomen. Ik interviewde hen via Skype.
Zo had ik alle puzzelstukken voor een reconstructie door de ogen van de hoofdrolspelers. Omdat het verhaal qua tijd en locaties nogal versprong, ontwierp onze redactioneel vormgever Leon de Korte een prachtige tijdlijn met wereldbol, die dankzij het programmeerwerk van Heleen Emanuel meeloopt wanneer je door het verhaal scrolt.
Verhalen over het Europees migratiebeleid zijn al snel saai, ingewikkeld, of ongenuanceerd. Ik hoop met dit verhaal een inkijkje te hebben gegeven in het beleid, op een manier die boeit en je bijblijft. Aan de hand van iets heel kleins, één incident, leren we iets heel groots beter begrijpen. Het verhaal is een ode aan de mensen die keihard werken aan een rechtvaardiger beleid, dat grenzen bewaakt met respect voor mensenrechten.”
Biografie
Maite Vermeulen (1988) is correspondent Migratie bij De Correspondent. Twee jaar geleden verhuisde ze naar Lagos, Nigeria, om vanuit daar de effecten van het Europese migratiebeleid in West-Afrika te verslaan. Ze werkt sinds het eerste uur bij De Correspondent, en heeft de afgelopen zes jaar de ontwikkeling van dit journalistieke platform van dichtbij meegemaakt. Voordat ze bij De Correspondent in dienst kwam werkte ze bij nrc.next. Ze studeerde Conflict, Security & Development aan King’s College Londen en Liberal Arts & Sciences aan University College Utrecht. De focus van haar werk ligt op internationale betrekkingen, conflicten en (de toekomst van) ontwikkelingshulp. In 2015 won ze de publieksprijs van De Tegel voor haar project over noodhulp.
Toelichting redactie
Hoewel de verhalende schrijfstijl in het stuk even op zich liet wachten, heeft Maite Vermeulen op meesterlijke wijze een spannend verhaal neergezet. Door de personages sterk en gelaagd uit te werken en gebruik van veel scènes weet ze een ingewikkelde – maar zeer relevante – rechtszaak dichtbij te brengen. De hoeveelheid research en de manier waarop ze dit in het hele verhaal aan elkaar hecht en opbouwt, is bewonderenswaardig.
Meestervertellers
Jaarlijks brengen we de beste Vlaamse en Nederlandse verhalende journalistiek in beeld, tekst en geluid digitaal samen in Meestervertellers.