Een terugblik op de conferentie

Dit was True Stories 2021

Wat een dag was het, 2 juni! Wij zijn nog steeds aan het nagenieten van de True Stories conferentie 2021. Terwijl buiten de temperaturen opliepen, zaten meer dan 100 mensen vanuit hun huiskamer klaar om te genieten verhalen van makers, pittige discussies en inspirerende ideeën.

Van de visie van scenarioschrijver Willem Bosch op de journalistiek, het maakproces van een graphic novel, discussies over dilemma’s in de audiojournalistiek, pitches door talenten, de eerste schetsen van de podcastserie de Man en de Maan tot de afspraken die Annejet van der Zijl met haar bronnen maakt: dat en meer kwam allemaal aan bod. Vanuit het mediamuseum Beeld en Geluid in Den Haag praatte Bahram Sadeghi, zelf oud-meesterverteller, de dag als moderator met verve aan elkaar.

Willem Bosch, scenarioschrijver van onder andere Feuten en Penoza, mocht samen met Bahram het spits afbijten. Hij merkte verschillen en overeenkomsten op tussen zijn werk en dat van onderzoeksjournalisten, met als voorbeeld het onderzoek naar de coronadeals van Sywert van Lienden door Frank Hendrickx en Tom Kreling (De Volkskrant). ,,Wij [scenarioschrijvers] zitten niet zozeer in de ‘waarheidsbusiness’, wij zitten in de ‘empathiebusiness’. Daar scheiden de wegen tussen mij en journalisten zoals Tom [Kreling].” Hij voegt even later toe: ,,Er moet op een gegeven moment een muur tussen komen: dit is mijn film, en dit is journalistiek.”

Volgens Tom Kreling is empathie ook voor onderzoeksjournalisten een belangrijk middel. ,,Ik probeer me juist altijd te verplaatsen in de personen zelf, wat is er nou gebeurd, waarom handelen ze zoals ze handelen – juist om ook daardoor feiten beter te kunnen begrijpen.”

Audiodilemma’s en de Pitch

Na de spetterende sessie met Tom Kreling en Willem Bosch was het tijd voor een netwerkpauze, waarin deelnemers met elkaar konden speeddaten. Aan de reacties in de chat na afloop te merken kwamen daar veel interessante gesprekken op gang, die hopelijk nog elders worden voortgezet!

Vervolgens was het tijd  om een keuze te maken: terwijl Spaanse journalisten Guillermo Abril en Carlos Spottorno vol inspiratie vertelden over het maakproces achter hun internationaal bekroonde project The Crack, barstte in de studio een discussie los over dilemma’s in de audiojournalistiek met als panelleden audiojournalisten Jair Stein, Sanne Boer en Eefje Blankevoort. Mag je stiltes bijvoorbeeld langer laten lijken dan ze eigenlijk waren om de spanning op te voeren? Creatief producent Eefje Blankevoort had er hevige discussies over met maker Maartje Duin tijdens het maakproces van een scène van De plantage van onze voorouders. ,,Uiteindelijk hebben we de stilte niet opgerekt en hebben we gekeken naar: wat is er wél gebeurd? Waarmee we dus kunnen neerzetten wat het ongemak op die dag was.”

Jair Stein stelt: ,,Ik vergelijk het altijd met dat je zout aan het eten toevoegt in plaats van cayennepeper: je moet kijken wat er in het materiaal zit, dat kan je misschien ietsje sterker maken, maar je kan de waarheid geen geweld aandoen.”

Aan de reacties in de chat te zien, had deze sessie nog veel langer kunnen doorgaan. Maar het was tijd voor het volgende onderdeel: drie dappere journalistieke talenten legden hun producties voor aan een jury van experts: Marcella van der Kruk (Atlas Contact), Eefje Blankevoort (Prospektor) en Freek Schravesande (NRC). Hugo Verkley vertelde over zijn project Nomen Nescio, waarin hij op zoek gaat naar het verhaal van anonieme doden, Laura Cnossen over haar project Geef die vrouw een standbeeld waarin ze de onbekende helden van het feminisme bekendheid geeft, en Janneke Juffermans over de aanpak van stroperij in Zuid-Afrika.

Naast feedback van het panel was er ook ruimte voor het publiek om met de deelnemers van de pitch in gesprek te gaan na afloop, waar hopelijk mooie tips en misschien zelfs wel nieuwe samenwerkingen uit voort zijn gekomen!

Virtual Reality en De Man en De Maan

Na de pitch stond het publiek voor de tweede keer voor een keuze. In de ene sessie vertelde Fotograaf Karim Ben Khelifa hoe hij samenwerkingen op met diverse wetenschappers en technici van onder meer MIT opzocht, en zijn Virtual Reality-productie The Enemy zo meer invoelbaar kan maken en meer impact kan geven.

In de andere sessie vertelde wetenschapsjournalist Saar Slegers over het maakproces van de podcastserie De Man en De Maan – van de eerste schetsen tot de laatste puntjes op de i. Hoewel het bijna twee jaar duurde voordat het haar begon te dagen dat dit een podcastserie moest worden, was ze al vanaf het begin overtuigd van de kracht van het verhaal ,,We hadden een man met een hele grote droom waarvoor hij bereid was veel te doen, het was eigenlijk bijna onmogelijk en hij moest samenwerken met de Chinese ruimtevaartorganisatie, en ik zag al wel aankomen dat dat wat problemen zou kunnen opleveren.”

‘Schrijven is verleiden’

Na een laatste actieve netwerkpauze was het tijd voor de klap op de vuurpijl: aan tafel zat bestsellerauteur Annejet van der Zijl die een boekje opendeed over haar werkwijze, researchmethodes en schrijversdilemma’s. Hoe vertel je persoonlijke levensverhalen op een meeslepende wijze?

Van der Zijl vertelde bijvoorbeeld dat ze nooit contracten maakt met haar bronnen en iedereen voorafgaand aan publicatie de ruimte geeft om ook onjuistheden in de interpretatie te benoemen. ,,Ook aan mensen die niet willen meewerken. Bijvoorbeeld bij mijn boek over Prins Bernhard heb ik het keurig naar de Rijksvoorlichtingsdienst gestuurd.” Van der Zijl is daar heel makkelijk in, vertelde ze: ,,Omdat ik altijd merk dat een boek veel beter wordt van de input van die mensen. […] Schrijven is verleiden, en de eerste die ik moet zien de verleiden zijn de familieleden van al die mensen die mij helpen om een boek te maken.” Ruziemaken over iets wat er niet in mocht heeft ze nooit gedaan. ,,Mensen kunnen een hoop waarheid aan als het in de goede context wordt gezet.”

Een laatste tip van Annejet van der Zijl voor verhalende journalisten? ,,Doe nooit iets voor het geld. Ik krijg wel eens mailtjes: mijn baas wil graag een afspraak met u maken. En ik zou altijd zeggen: doe dat niet. Doe iets – al is het de biografie van je buurman – waarvan jij denkt: dit verhaal moet verteld worden. Dan moet je het gewoon doen.”

Heb je de conferentie gemist?

Geen zorgen, we zetten hieronder een aantal sessies beschikbaar om terug te kijken. Zo kun je kijken naar wetenschapsjournalist Saar Slegers: van ruw materiaal naar spannend verhaal. Ze vertelde over het maakproces van de bekroonde podcastserie De Man en de Maan – van de eerste schetsen op papier tot de laatste puntjes op de i. Slegers geeft een uniek inkijkje in het maakproces van een podcastserie. Of laat je inspireren door scenarioschrijver Willem Bosch! In zijn sessie gaf hij tips om van een feitelijk onderzoeksverhaal een aangrijpend scenario te maken met als voorbeeld het Volkskrant-onderzoek naar de coronadeals van Sywert van Lienden. Of kijk de paneldiscussie Alles voor een scène, over dilemma’s in de audiojournalistiek. Mag je stiltes langer laten lijken dan ze eigenlijk waren om spanning op te voeren? Hoever mag je gaan met suggesties opwekken in een verhaal over goed en slecht, een dader en een slachtoffer? Aan de hand van Nederlandse podcasts behandelen we een aantal van deze dilemma’s met een panel van experts op het gebied van audiojournalistiek.